يرﻮﺌ ﺗ:ﺪﺣاو عﻮﻧ :ﺪﺣاو داﺪﻌ ﺗ :سرد مﺎﻧ

Transcription

1 Lesson plan 2 عملی 1 3 نام درس: بهداشت پرتوها تعداد واحد: نوع واحد: تي وري بالینی 25 زمان برگزاري: شنبه 8-10 تعداد جلسات: رشته: مهندسی بهداشت حرفه اي ترم: پنجم نام مدرس: دکتر برخورداري محل اجرا: دانشکده بهداشت تعداد دانشجویان: 12 سال تحصیلی: آدرس الکترونیکی استاد: a.barkhordari2007@gmail.com شرح درس: مفاهیم پایه پرتوهاي یونساز و غیر یونساز مخاطرات و روش هاي ارزیابی و اندازه گیري این پرتوها آشنایی با راهکارهاي کنترلی پرتوهاي یونساز و غیریونساز و حدود مجاز مواجهه با انواع پرتوهاي ذکر شده اهداف کلی درس: آشنایی و کسب مهارت هاي لازم تي وري و عملی در خصوص جنبه هاي مختلف صدا و ارتعاش و کنترل آنها در محیط کار روشهاي ارزیابی و شماره جلسات ري وس مطالب مقدمات پرتوها علل مطالعه انواع پرتوها به عنوان یک عامل زیان آور فیزیکی ماهیت انواع پرتوها و دسته بندي آن ها. اهداف اختصاصی ماهیت پرتوها و نحوه پیدایش آن و طور کلی انواع پرتوها و به پرتوها به عنوان یک عامل زیان آور فیزیکی مطرح زیست محیطی و... از نظر شغلی حیطه روش تدریس نوع وسیله آموزشی فعالیت دانشجو 1 معرفی اتم و ساختار آن نحوه نمایش اختصاري اتم ها معرفی مدل هاي اتمی طبقه بندي هسته ها اتم و اجزاي تشکیل دهنده آن را توضیح دهد نحوه ماندگاري الکترون ها در مدارهاي مربوطه و انواع 2

2 نیروهاي موجود در ساختار اتم و نمایش اختصاري اتم را با علاي م و تعاریف (عدد اتمی عدد جرمی و عدد نوترونی) مفهوم انرژي هسته اي و یکاهاي اندازه گیري مطرح در این زمینه و رابطه ماده و انرژي حالت برانگیختگی و ایجاد یونش در اتم روش هاي موجود براي انتقال انرژي به اتم ها انواع پرتوها انرژي هسته اي و یکاهاي انرژي رابطه ماده و انرژي مفهوم یونسازي انرژي پیوند الکترون حالت برانگیختگی روش هاي انتقال انرژي به اتم تقسیم بندي انواع پرتوها انرژي و بیناب پرتوهاي الکترومغناطیسی طبقه بندي هسته ها بر اساس(پایداري ناپایداري) نمودار سگره روش هاي تهیه رادیوایزوتوپها واپاشی معرفی پرتوي آلفا و نمایش عمومی واپاشی آلفا برخورد پرتوي آلفا با ماده محاسبه برد ذره آلفا معرفی پرتوي بتا(نگاترون و پوزیترون) و شرایط ساطع شدن آنها نمایش عمومی واپاشی بتا برخورد پرتوي بتا به ماده محاسبه برد پرتوي بتا پرتوي x اختصاصی پدیده شکار اکترون پرتوي xترمزي.زمان نمونه برداري و تعیین حجم نمونه و تعداد نمونه مورد نیاز پرتوي ایکس و گاما و برخورد این پرتوها به مواد پدیده هاي اثر فوتوالکتریک اثر کمپتون و پدیده جفت یونسازي. نوترون انواع آن. برخورد نوترون با مواد مواد رادیواکتیو و انواع آن رادیو عناصر سبک وسنگین و دسته بندي آن ها راکتورهاي هسته اي(ساختمان سوخت غلاف سوخت مواد کند کننده خنک کننده ها کنترل کننده هاي شکافت) انواع راکتور ایمنی راکتورها چرخه سوخت هسته اي روش هاي غنی بیناب امواج الکترومغناطیسی و محدوده هاي فرکانسی آن و انرژي پرتوهاي الکترومغناطیسی هسته هاي پایدار وناپایدار عوامل موثر در پایداري هسته ها نمودار سگره را و نواحی انواع فروپاشی در نمودار مربوطه. روش هاي تهیه رادیوایزوتوپها شامل واکنشهاي هسته اي و انشقاق. پرتوي آلفا و واپاشی آلفا واکنش هاي ناشی از برخورد پرتوي آلفا به مواد را برد ذره آلفا در هوا و مواد نگاترون و پوزیترون و شرایط اتم براي تابش با پدیده شکارالکترون و ایجاد پرتوي x اختصاصی و x ترمزي نمایش عمومی واپاشی بتا و برد پرتوي بتا در مواد پرتوي ایکس و گاما و نتایج برخورد این پرتوها به مواد پدیده هاي فوتوالکتریک کمپتون و جفت یونسازي انواع نوترون را با توجه به میزان انرژي و از نتایج برخورد نوترون به مواد انواع مواد رادیواکتیو را با ذکر مثال رادیو عناصر سبک و سنگین و خانواده هاي هریک راکتورهاي هسته و کاربردپذیري آن ها و در رابطه با اجزاي تشکیل دهنده و نقش هر یک از این اجزا توضیحات تکمیلی. انواع راکتورها را 3 4 5

3 سازي حوادث اتمی. برحسب معیارهاي متفاوتی نظیر نوع فرایند شکافت نوع سوخت نوع خنک کننده و... آگاهی لازم از نکات تضمین کننده ایمنی راکتورها چرخه سوخت هسته اي و انواع مراحل آن. روش هاي غنی سازي اورانیوم و چند نمونه از حوادث اتمی رخ داده اصطلاحات اساسی در زمینه برخورد پرتوهاي یونساز با مواد پرتوزایی نیمه عمر ماده توانایی تعریف اصطلاحات مرتبط با برخورد 6 رادیواکتیو ثابت فروپاشی پرتوي یونساز با ماده(نظیر هسته و اکتیویته چشمه رادیواکتیو. هاي پتانسیل یونیزاسیون میانگین افت انرژي میانگین خطی افت انرژي یونیزاسیون ویژه توان توقف جرمی توان نسبی توقف جرمی انتقال انرژي خطی (LET واحدها و محاسبه آن ها مفهوم پرتوزایی ثابت فروپاشی هسته و روابط محاسباتی بین آن ها میزان اکتیویته چشمه هاي پرتوزا را نیمه عمر ماده رادیوالکتیو کمیت ها و یکاها و روابط اندازه گیري پرتوهاي یونساز(مفاهیم انرژي پرتودهی واحدهاي انرژي مطرح در زمینه پرتوهاي یونساز با مفهوم پرتودهی آهنگ 7 و آهنگ پرتودهی دوز جذبی پرتودهی و کابرد آن براي دوز معادل آهنگ دوز معادل و پرتوهاي ایکس و گاما و یکاهاي ضریب توزین پرتو دوز موثر و اندازه گیري قدیمی و جدید آن. ضریب توزین بافت دوز معادل و تبدیل آن ها به یکدیگر و موثر حجمی). دوز جذبی واحدهاي یکاهاي قدیمی و جدید اندازه آن. دوز معادل گیري پرتوهاي یونساز. وضرایب محاسباتی مرتبط با آن یکاهاي جدید و قدیمی آن و تبدیل واحد.دوز موثر و نقش ضریب توزین بافت در آن را به همراه واحد هاي مرتبط با این کمیت فرا گرفته و کاربرد دوز معادل و موثر حجمی

4 کاربرد پرتوهاي یونساز در صنعت در کشاورزي پزشکی کاربرد پرتوهاي یونساز در صنایع مانند انواع رادیوگرافی اندازه گیري و 8 در فعالیت هاي تحقیقاتی و کنترل ارتفاع مایعات در مخازن سایر کاربردها تعیین ضخامت اجسام اندازه گیري میزان رطوبت و دانسیته و سایر کاربردهاي پرتوهاي یونساز در صنایع را با اهداف مرتبط. کاربرد پرتوهاي یونساز در کشاورزي انواع ردیابهاي فعال و مورد استفاده در کشاورزي با ذکر مثال. کاربرد پرتوهاي یونساز در علم پزشکی روز را شناخته و همچنین با کاربرد این پرتوها در فعالیت هاي تحقیقاتی پرتوهاي غیر یونساز انواع آن و کاربرد هاي پرتوهاي غیریونساز 1 شناخت جامعی از پرتوهاي غیر یونساز و تک تک طیف تشکیل دهنده آن ) شامل 9 میدان هاي الکتریکی میدان هاي مغناطیسی امواج رادیویی و طیف امواج رادیویی امواج مادون قرمز و طیف امواج مادون قرمز نور مري ی لیزر امواج ماوراء بنفش). امواج فراصوت و فرو صوت با کاربردهاي آن ها منابع تولید کننده امواج رادیویی مادون قرمز نور مري ی و امواج ماوراء بنفش و انواع کاربرد این امواج. آشنایی با با نحوه پیدایش لیزر ساختمان آن و انواع لیزرهاي یاقوتی هلیوم ني ون و کلاس هاي متفاوت لیزر و انواع کاربردهاي لیزر. اثرات پرتوهاي یونساز و غیریونساز بر بدن مفهوم تي وري حساسیت سلولی را بافت هاي مختلف بدن اثرات مستقیم و 10 غیرمستقیم پرتوهاي یونساز اثرات زودرس و تاخیري ناشی از مواجهه با پرتوهاي یونساز مشخصات اثرات قطعی و احتمالی پرتوهاي یونساز را به همراه منحنی هاي دوز-پاسخ مرتبط اثرات حرارتی و

5 غیرحرارتی امواج رادیویی عوامل موثر بر اثرات حرارتی و غیرحرارتی بافت هاي حساس در این زمینه و اثرات متعاقب. اندام هاي بحرانی در برابر پرتوي ماوراءبنفش را با مکانیسم آسیب رسانی uv و اثرات مرتبط. اثرات بیولوژیکی پرتوهاي مادون قرمز بر بدن انسان و انواع اثرات و مکانیسم هاي آسیب رسانی پرتوي لیزر(پدیده حرارتی پدیده ترموفوتوشیمیایی و ترموآکوستیک) از آسیب هاي ناشی از قرار گرفتن در میدان هاي الکتریکی و مغناطیسی مختلف دستگاه هاي اندازه گیري پرتوهاي یونساز و روش هاي استاندارد اندازه گیري پرتوهاي انواع آشکارسازهاي پرتوهاي یونساز اهداف استفاده از این وسایل با ساختمان و ساز 11 یونساز و کار آشکارسازهاي گازي انواع آشکارسازهاي گازي منحنی مشخصه آشکارسازهاي گازي 5 ناحیه ترکیب مجدد اتاقک یونش تناسبی گایگرمولر و تخلیه الکتریکی. با دستگاه اتاقک یونش شمارنده تناسبی دستگاه گایگر مولر آشنا شده و مکانیسم عملکردي و کاربرد آنها آشکارسازهاي سوسوزنی و آشکارسازهاي نوترون را شناخته در رابطه با ساختمان آن ها.فاکتورهاي موثر در انتخاب آشکارساز مناسب. اهداف با آشنایی دزیمتري فردي شرایط کاري و ارتباط آن با دزیمتري. فردي روش هاي دزیمتري فردي و مقررات مربوطه دزیمترهاي فیلم بج ترمولومینانس نوترایران و قلمی و ساختار و عملکردشان معایب و مزایاي هریک و معیارهاي انتخاب دزیمتر فردي مناسب.

6 دستگاه هاي اندازهگیري پرتوهاي غیر یونساز و روش هاي استاندارد اندازه گیري توجه به طیف تشکیل دهنده پرتوهاي غیریونساز انواع دستگاه هاي 12 پرتوهاي غیر یونساز اندازه گیري موجود در این زمینه و مکانیسم عملکردي آن ها فراگیري مراحل انجام یک اندازه گیري صحیح شامل اقدامات قبل از اندازه گیري حین اندازه گیري و بعد از اندازه گیري اهداف اندازه گیري برنامه و روش کار فاز اندازه گیري محاسبات بعد از اندازه گیري و تهیه گزارش نهایی براي امواج رادیویی پرتوهاي ماوراء بنفش و مادون سرخ میدان هاي الکترومغناطیسی و امواج رادیوفرکانس و مایکرویو انواع پرتوگیري اصول حفاظت در برابر پرتوگیري خارجی انواع روش هاي ممکن پرتوگیري از پرتوهاي یونساز فلسفه حفاظت در برابر پرتوهاي 13 یونساز (ALARA).عوامل موثر بر میزان خطر پرتوگیري خارجی(زمان فاصله حفاظ). توانایی محاسبه دز کل دریافتی و بدن نحوه مانور بر روي پارامتر زمان براي محدودیت دز دریافتی و مساي ل مرتبط. دانشجو باید انواع چشمه هاي پرتوزا(نقطه اي خطی و سطحی) را شناخته و توانایی انجام محاسبات میزان دز دریافتی در مورد هر نوع چشمه را داشته و قوانین مرتبط با فاکتور فاصله را در مورد هر چشمه بداند. فاکتور قدرت چشمه نحوه محاسبه تاثیر آن بر روي میزان آهنگ پرتودهی چشمه پرتوزا را بداند و مساي ل مطرح در این زمینه را پاسخ دهد. اصول حفاظت در برابر پرتوگیري داخلی پرتوهاي یونساز. راه هاي ورود عناصر پرتوزا به بدن را. عملکرد بیولوژیکی این پرتوها 14 حفاظت در برابر پرتوهاي غیر در بدن.محاسبه نیمه عمر موثر یونساز این مواد در بدن.

7 انواع روش هاي حفاظت در برابر پرتوگیري داخلی (کنترل منبع پرتوزا کنترل محیطی وسایل حفاظت فردي مونیتورینگ پرتوگیري داخلی). متدهاي سنجش رادیونوکلوي یدها در بدن توانایی انجام محاسبات دز داخلی بدن. روش هاي علمی ایجاد حفاظت در برابر پرتوهاي ماوراء بنفش مادون قرمز نورمري ی لیزر امواج رادیویی مایکرو ویو و مافوق صوت. اصول طراحی حفاظ در برابر پرتوهاي یونساز انواع پرتوهاي یونساز اصول علمی طراحی حفاظ مناسب براي هریک از این 15 پرتوها.خصوصیات حفاظ مناسب در برابر پرتوي آلفا با توجه به خصوصیات پرتوي بتا و توجه به عوامل مرتبط(برد ماکزیمم و تابش ترمزي) تعیین تعداد لایه هاي مورد نیاز را با جنس مناسب. اصول حفاظ گذاري در برابر پرتوهاي گاما و ایکس توانایی محاسبه ضخامت مواد مورد نیاز را با توجه به میزان شدت پرتو انواع وسایل حفاظت فردي موجود در رابطه با پرتوهاي ایکس و گاما. آشنایی با اصول ایجاد حفاظت در برابر چشمه هاي نوترونی و لایه هاي مناسب حفاظ مربوطه را بداند. حدود مجاز مواجهه با انواع پرتوهاي یونساز حدود مجاز میدان ها و حدود مجاز مواجهه شغلی با پرتوهاي یونساز طبق توصیه سازمان.ICRP در رابطه 16 پرتوهاي غیر یونساز آلودگی با حدود مجاز مواجهه تمام بدن هوا دست ها و پاها و افراد حامل وسایل الکترونیکی پزشکی با میدان هاي مغناطیسی پایا میزان حدود مجاز مواجهه با میدان هاي مغناطیسی و میدانهاي الکتریکی زیر فرکانس رادیویی در رابطه با حدود مجاز مواجهه با امواج رادیوفرکانس و

8 اراي ه دانشجویان مایکروویو. اصول تعیین حدود مجاز مواجهه شغلی با پرتوي ماوراء بنفش در پهنه هاي فرکانسی مختلف. حدود مجاز مواجهه با پرتوي مادون قرمز با توجه به دسته بندي حفاظت قرنیه و عدسی و حفاظت شبکیه قوانین حاکم بر تعیین حدود مجاز مواجهه با کلاسهاي مختلف لیزر 17 روش ارزشیابی: ارزشیابی تکوینی 15 درصد مربوط به کوییزهاي درسی فعالیت دانشجو: 35 درصد مربوط به گزارش کار عملی می باشد 0/25 نمره کسر میشود حضو منظم دانشجو : هر جلسه غیبت ارزشیابی تراکم: 50 درصد مربوط به آزمون کتبی پایان ترم منابع: الف) اصلی فیزیک بهداشت از دیدگاه پرتوشناسی جنبه هاي بهداشتی پرتوهاي یون ساز.دکتر محمد رضا منظم.محسن کارچانی.کیکاووس ازره.انتشارات فن آوران (1 (2 3) Introduction to health physic, Berman Cember 4) راهنما و دستورالعمل جامع بهداشت پرتو کاران)پرتوهاي غیر یونساز( مرکز سلامت محیط کار وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی ب) وابسته International Commission On Radiological Protection (ICRP) International Atomic Energy Agency (IAEA ) Radiation Protection in the Health Sciences. Second Edition Marilyn E. Noz, Radiation Safety. Larrya, Burchfield